Leo Lucassen (directeur Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis en hoogleraar aan de Universiteit Leiden) en cartoonist Jip van den Toorn in De Morgen, 14 en 12 juni 2024
Leo Lucassen
“Wat de afgelopen decennia wél is veranderd, is de normalisering van xenofobie en islamofobie in Europa, aangejaagd door partijen als Vlaams Belang en de PVV. (…)Als je maar lang genoeg roept dat alles wat er verkeerd gaat door asielzoekers en moslims komt, en dat die bovendien ‘ons land’ onherkenbaar veranderen, doordesemd met racistische en antisemitische omvolkingsretoriek, dan zullen steeds meer mensen dat beeld gaan overnemen. Of ze nu ooit een echte asielzoeker gezien hebben of niet. En zeker als dat geluid van radicaal- of extreemrechtse partijen niet meer door gewone politieke partijen wordt tegengesproken of zelfs wordt gekopieerd.”
“Hoe belangrijk deze ‘aanbodzijde’ van het asielverhaal is, laten tal van historische voorbeelden zien. Zo wisten protestantse volksmenners in de jaren 1860 in Engeland hele menigten op te zetten tegen katholieke Ierse immigranten, die na afloop van verhitte politieke bijeenkomsten Ierse wijken kort en klein sloegen en migranten molesteerden. Een paar decennia later waren het Franse arbeiders die – aangezet door anti-Italiaanse campagnes in de pers en de politiek ‘op jacht’ gingen naar Italianen, waarbij in steden als Marseille en in de zoutmijnen van de Camargue minstens tien doden vielen en veel anderen gewond raakten.
Of denk aan het door Amerikaanse politici en media vanaf 1900 opgeklopte idee dat ‘raciaal inferieure’ Italiaanse en Russische immigranten het ‘witte ras’ zouden vervangen, met een racistisch doorspekte quotawetgeving als gevolg. Dat veel immigranten uit Rusland op de vlucht waren voor grootschalige pogroms die dat land in die tijd teisterden deed er niet toe. En wat te denken van de razzia tegen Chinezen in Amsterdam op 7 augustus 1922, die het dagblad de Telegraaf omschreef als een ‘onontwikkeld, laagstaand volkje’, terwijl de Nieuwe Velosche Courant het binnendringen van huizen door de hoofdstedelijke politie als een ‘feest’ beschreef?
Maar de meest extreme hetze is die tegen Joodse Duitsers, die met de oprichting van een zich bewust antisemitisch noemende politieke partij in 1879 (de ‘Antisemitische Liga’ van Wilhelm Marr) het politieke domein binnendrong, waarbij de Joden door Hitler vanaf de jaren 20 tot favoriete zondebok en existentieel gevaar werden gebombardeerd. Een campagne die begin jaren 30 een derde van de kiezers wist te bekoren en vanaf 1933 in rap tempo leidde tot het uitsluiten van Joodse Duitsers van hun burgerrechten. En wie vluchtte, werd vanaf 1938 in vrijwel alle Europese landen de toegang geweigerd. Ook hier was de oorzaak niet het gedrag van Joden, maar een breed gedragen systematische stigmatisering van deze groep.”
© De Morgen, 14 juni 2024
Jip van den Toorn
