Neurowetenschapper Anil Seth over het bewustzijn – uittreksels uit een interview in De Morgen, 9 maart 2023 en link naar zijn Ted-talk (met Nederlandse ondertiteling) van 21 november 2021.
Hoe kan het dat onze ongeveer 86 miljard hersencellen elke dag weer ons bewustzijn tevoorschijn toveren?
Neurowetenschappers tonen aan dat wat we de werkelijkheid noemen een constructie is, net zoals wat wij ons eigen ik noemen.
Uit een interview van De Morgen-journalist Barbara Debusschere met Anil Seth
Hoe kan het dat onze ongeveer 86 miljard hersencellen elke dag weer ons bewustzijn tevoorschijn toveren?
“Om dat te begrijpen moeten we afbakenen wat bewustzijn is. Want er heerst verwarring over. Velen denken dat het een soort mannetje in je hoofd is dat alles overziet en stuurt. Daar klopt niets van. Ik omschrijf het bewustzijn als beseffen hoe het voelt om iemand te zijn. Of iets, want de kans bestaat dat ook dieren een bewustzijn hebben.”
“Er is ten eerste hoe we de buitenwereld ervaren. Dat is één continue, rijke, 3D-film propvol zintuiglijke ervaringen. Om te overleven moeten onze hersenen daar wijs uit raken. Maar ze krijgen alleen maar elektrische impulsen binnen. Daarom maken ze voorspellingen over wat de oorzaak is van al die prikkels. Ze maken de beste inschatting op basis van eerdere ervaringen. De wereld die wij ervaren is daarom een constructie van onze hersenen.”
“Kleur is sowieso een goed voorbeeld want in de echte wereld bestaan er geen kleuren. Onze waarnemingen van kleur zijn gebaseerd op slechts een paar variaties in elektromagnetische straling. Via de kegeltjes in onze ogen die die variaties opvangen ontdekken de hersenen de verschillen in hoe oppervlaktes licht reflecteren. Het is op basis van die verschillen dat onze hersenen de ervaring van kleur creëren.”
Wat zegt ons dat over het bewustzijn?
“Daarvoor moeten we de brug maken naar onze tweede soort waarnemingen. Die interne verteller dus, dat erg familiaire gevoel jezelf te zijn, iemand uit een stuk. Ook dat bestaat uit allerlei elementen. Het gevoel in je lichaam te zitten, je herinneringen, alles vanuit de eerste persoon te ervaren, emoties voelen, voelen hoe je iets plant en hoe je acties gevolgen hebben. Belangrijk is dat de psychiatrie aantoont hoe dat allemaal wel uiteen kan vallen. Dus ook ons ‘zelf’ is een fragiele constructie.”
“De relatie tussen lichaam en hersenen is intiem en gaat in twee richtingen. Zo weten we ook dat placebo’s erg goed werken omdat de verwachtingen van de hersenen zo krachtig zijn. Die band tussen bewustzijn en lichaam lijkt me een belangrijke piste om meer te weten te komen over oorzaak van psychische ziekten. Nu pakt medicatie hoogstens symptomen aan.”
Anil Seth aan het woord – een spreekbeurt van iets meer dan 9 minuten (gevolgd door vraag en antwoord). Je kan deze Engelstalige Ted-talk laten ondertitelen in uitstekend Nederlands (zie afbeelding daaronder).
